7. Omgekeerde trechters en mosselschelpen

Kornelis trekt Suzanna even tegen zich aan. ‘Zelfbeheersing, mateloze begeerte, de man weet niet waar hij het over heeft. Dat is toch niet meer van deze tijd? Hoezo actueel thema? Hel en verdoemenis met fatale afloop? Schei toch uit asjeblieft.’
‘Och,’ zegt Suzanna, ‘die man doet ook maar zijn werk. En hij heeft het verhaaltje duidelijk uit zijn hoofd geleerd. Ik bedoel, hij is wel theatraal en ik heb wel betere gidsen gehoord, maar ik vind het toch allemaal wel interessant om te horen.’

‘Zoals jullie kunnen zien,’ vervolgt de gids zijn betoog, ‘gebruikt Bosch in dit schilderij, en in al zijn andere schilderijen trouwens, allerlei beeldtaal waar zijn tijdgenoten mee vertrouwd waren, maar wij in de verste verten niet meer. In feite schilderde hij de schuttingtaal van de middeleeuwen.’ De gids kijkt zijn groepje veelbetekenend aan. Kornelis snuift onhoorbaar.
‘Volgens het verhaal zwoer Antonius, voordat hij Abt werd, de aardse geneugten af en leefde hij twintig jaar als kluizenaar in de Egyptische woestijn. En al die tijd kwam de duivel hem in verschillende gedaanten op de proef stellen. Bovendien is er een middeleeuws spreekwoord dat zegt: “Als de duivel zelf niet kan komen, dan stuurt hij een bode.” Op het linker paneel ziet u zo’n bode. Een vogel op schaatsen met een omgekeerde trechter op zijn kop. Op zijn jas zit een wapenschildje met de letter A. De betekenis van die A is nog duister, net als de brief die hij in zijn snavel heeft. Maar veel symbolen zijn wel bekend. Het ijs staat voor de hel. De schaatsen geven aan dat we ons op glad ijs begeven als we een scheve schaats rijden. De omgekeerde trechter is het symbool van bedrog en ketterij, maar hij heeft ook de vorm van het ongeremde mannelijk geslachtsorgaan. Een vogel voorspelt vaak iets slechts. De uil bijvoorbeeld betekent erotische verlokking, maar hij wordt ook wel gezien als een vals dier, omdat vogelaars uit die tijd een uil gebruikten om andere vogels te vangen.’ Belangstellend buigen de toeristen zich naar het rood gejaste dier.

‘Maar er is meer. Onkuisheid, ofwel de begeerte des vlezes, was -volgens het geloof- een doodzonde. Door zijn geest met onkuise gedachten te vergiftigen, maakte de duivel Antonius slapeloos. Hij nam de gedaante aan van een verleidelijke vrouw om begeerte in Antonius op te wekken en hem tot ontucht te verleiden. Hier rechts wordt Antonius verleidt door een naakte vrouw, die in een holle boom staat. De holle boom was bij de alchemisten het symbool voor de dood en bij Bosch ook van het vrouwelijke geslachtsorgaan, evenals de geopende mosselschelp die u hier ziet, links van die dikbuik waar een dolk uitsteekt, een zogenaamde koppoter.’ De gids wijst naar de schelp die rechts van de tafel met de blote mensen poten ligt.
‘De duivel probeerde Antonius ook te verleiden tot dronkenschap en vraatzucht. Dit verbeeldt Bosch door de gedekte tafel met naakte mensen als poten. De gemijterde figuren met varkenskoppen, die u op het linkerpaneel ziet, symboliseren de hebzucht van de verdorven geestelijkheid uit die tijd. De louche zwarte figuur bij het altaar in de ruïne in het midden is de handlanger van Satan, de Antichrist.
En omdat Antonius al die tijd standvastig bleef weigeren zich te laten verleiden, stuurde de duivel tenslotte, onder hels lawaai, een heel legioen van demonen en heksen in de gestalte van wilde dieren op hem af. In de lucht en hier en hier,’ de gids wijst de verschillende plekken op het schilderij aan, ‘ziet u dierlijke gedrochten. Maar, zoals u in het midden ziet, bleef Antonius bidden en overwon hij het kwade.’ De gids loopt langzaam naar het volgende schilderij. De groep volgt hem en Kornelis en Suzanna blijven alleen achter.

‘In mijn fantasie,’ zegt Suzanna, ‘komt ook…’
‘Een uil en een holle boomstam en grijnzende beesten voor,’ vult Kornelis aan. ‘Ja Suusje, de grote Jheronimus had jou mooi door. Behalve dan die kolenschoppen. Zoiets pervers kan jij alleen verzinnen.’

Bron: Pinterest signsoftime.nl

HET AVONTUUR ZIT IN JEZELF, is een reisfeuilleton, langs de afgrond van de liefde, in vier delen. Dit is aflevering 7 van deel 2 (Het volle leven). Andere afleveringen van deel 2 staan hieronder (de gekleurde zijn al aanklikbaar, de zwarte nog niet).

Portela Airport  – Avenida Palace – Casa Alentejo – Het bos met de oren en de ogen – Middeleeuwse porno en achterlijke folklore – De verzoekingen van Antonius abt – Omgekeerde trechters en mosselschelpen – De balzaal – Santa Justa Elevator – Welkom aan boord/18 – De bar/18 – Eerst vergelijken, dan pas kiezen – Een kille tocht/18
N.B. Enkele afleveringen van deel 2 zijn gemarkeerd met 18+. Het wachtwoord dat je daarvoor nodig hebt, kun hier opvragen.

Deel I nog niet gelezen? Klik hier: Paradijs Avonturenreizen